مراحل پخت یا تولید آجر چیست؟
آجر مصالحی پرکاربرد است که با توجه به چگونگی پخت و تهیه آن به انواع گوناگونی تقسیم می‌شود. البته نباید از مصالح اولیه تشکیل‌دهنده آن نیز که در تقسیم‌بندی آجرها از نظر جنس موثر هستند، غافل بود. در این مقاله به مراحل ساخت و تولید آجر خواهیم پرداخت.
روش‌های ساخت آجر
از نظر چگونگی، آجر به دو روش تر و خشک تولید می‌شود، که به شرح زیر خواهد بود:
روش تولید آجر به شکل تر: این روش تهیه آجر، خود به چهار صورت مختلف تقسیم بندی می‌شود که هرکدام از آنها شرایط و عوامل خاص خود را دارد.
روش سنتی ساخت آجر
در این روش همانطور که از نامش پیدا است همه چیز به صورت سنتی است، از تهیه گل رس، قالب‌گیری، پهن کردن در آفتاب برای خشک شدن و چیدن داخل کوره و همچنین پخت، به صورت کاملا دستی و توسط نیروی انسانی صورت می‌گیرد. در گذشته‌های نه چندان دور در ایران تهیه آجر به این شکل بود اما چند دهه است که این شکل از تهیه آجر تقریبا منسوخ شده است.
روش ماشینی آفتاب خشک
در این روش عملیات تهیه گل و قالب گیری توسط دستگاه و به صورت نیمه اتوماتیک انجام می‌گیرد، اما خشک شدن آجرها در آفتاب و به روش سنتی انجام می‌گیرد. عملیات پخت نیز در کوره‌های هوفمن که اغلب با سوخت نفت سیاه و یا گاز طبیعی کار می‌کنند، انجام می‌گیرد. (روش تهیه آجر در ایران غالبا به این صورت است.)
روش ماشینی خشک کن دار
این روش از نظر مکانیسم تولید کاملا شبیه به روش قبلی است با این تفاوت که فرآیند خشک کردن نیز در کوره‌هایی با سوخت گاز طبیعی، نفت یا گازوئیل صورت می‌گیرد.
روش تمام اتوماتیک تولید آجر
در روش تمام اتوماتیک کلیه امور از قبیل خردایش، قالب گیری، خشک کردن، چیدن آجرها روی واگن کوره تونلی، تخلیه از روی واگن و بار زدن در کامیون به صورت کاملا اتوماتیک صورت می‌گیرد.
مراحل مختلف پخت آجر
برای این که بتوان آجرهای مرغوب و با کیفیتی تولید کرد، باید تمام مراحل پخت و تولید آجر با کیفیت و دقت طی شود. در این بخش به معرفی مرحله به مرحله پخت آجر نما می‌پردازیم.
تهیه خاک رس
اولین گام برای تهیه آجر تهیه خاک رس است، معمولا در پخت آجر از خاک رس‌های کاملا خاص استفاده نمی‌شود، بلکه فقط دقت می‌کنند که ناخالصی‌های مثل چوب، زغال، ریشه گیاه در خاک رس وجود نداشته باشد، چرا که وجود آلودگی در خاک رس باعث می‌شود در زمان پخت آجر در کوره، این ناخالصی‌ها سوخته و جای آنها در بدنه آجر خالی بماند و این مسئله باعث می‌شود که مقاومت و استحکام آجر کم شود.
عمل آوردن خاک
منظور از عمل آوردن خاک غربال کردن خاک و تهیه خاکی بدون هرگونه آلودگی خارجی است. برای این کار خاک را هوا می‌دهند، آسیاب می‌کنند و گاهی برای تهیه آجرهای بسیار با کیفیت خاک را می‌شویند و پس از خشک کردن آن را الک می‌کنند تا دانه‌های کلوخی و درشت آنها جدا شود، بعد از انجام این مراحل نوبت به تهیه گل رس می‌شود.
ساختن گل برای تولید آجر
برای تهیه گل رس مخصوص آجرپزی باید حدود 20 درصد وزن خاک، به آن آب اضافه کرد، آبی که برای این کار استفاده می‌شود باید بدون ناخالصی باشد. بعد از مخلوط کردن آب و خاک تا حدی که خمیر یکدستی ایجاد شود ترکیب کردن را ادامه می‌دهند، سپس آن را به حال خود رها می‌کنند تا کم کم آب به تمام ذرات خاک نفوذ کرده و خمیر کاملا یک‌دست شود.
پس نوبت به لگد کردن می‌رسد، لگد کردن گل باعث می‌شود که تمام کار کاملا یک‌دست شده و اگر احیانا کلوخه‌های خاکی هنوز در لابه‌لای مواد باقی مانده باز شود، مقدار آب موجود در گل باید حداقل باشد و تنها به شکل‌دهی گل کمک کند، چرا که در صورتی که آب زیاد باشد مطمئنا زمان خشک شدن خشت‌ها و هزینه انجام این کار بیشتر خواهد بود و از طرفی وجود آب زیاد در آجر باعث می‌شود که سطح آجر در زمان پخت ترک بردارد.
قالب‌گیری یا خشت زنی
در کارخانه‌های سنتی و قدیمی خشت زنی و قالب گیری معمولا به روش دستی انجام می‌گرفت، در این روش با یک قالب چوبی در ابعاد مورد نیاز برای آجر را با دست از گل پر می‌کردند و با ایجاد فشار سعی می‌کردند فضای خالی داخل قالب باقی نماند، در نهایت سطح کار را صاف و صیقلی کرده و خشت را برای خشک شدن در هوای آزاد قرار می‌دادند. اما امروزه این کار به صورت اتوماتیک انجام می‌گیرد که باعث می شود کیفیت و یکدستی مواد سازنده آجر بیشتر باشد.
خشک کردن خشت‌ها
بعد از این که چند ساعتی از قالب‌گیری خشت‌ها گذشته و اصطلاحا گل کمی خود را می‌گیرد، آنها را بلند کرده و به سمت دیگری می‌چیدند تا تمام قسمت‌های خشت در معرض هوا قرار گیرند، به این ترتیب تمام سطوح خشت در معرض باد و تابش آفتاب قرار می‌گیرد و کاملا خشک می‌شود، البته این روش نیز کاملا سنتی است که گاهی اوقات باعث دفرمه شدن آجرها شده و گاهی نیز برای این که رطوبت درون خشت کاملا خشک شود مجبور به ایجاد ترک‌هایی در سطح آن می‌شدند.
پختن آجر
مرحله پخت آجرها آخرین مرحله از تهیه این مصالح ساختمانی است، در روش‌های سنتی بعد از خشک کردن خشت‌ها آنها را در کوره‌های آجرپزی قرار می‌دهند اما در روش‌های مدرن‌تر، خشک کردن خشک و چیدن آن در کوره‌های آجرپزی کاملا اتوماتیک انجام می‌شود.
برای پخت آجرها معمولا سه روش وجود دارد، پخت در کوره‌های آتش ثابت و آجر ثابت یا کوره‌های آجرپزی با آجر ثابت و آتش رونده و در آخر کوره‌های آجرپزی با آتش ثابت و آجر رونده.
در کوره‌های آتش ثابت، آجرها به شکل دایره‌وار روی هم چیده می‌شود و به شکل یک برج آجری در می‌آیند، سپس درون این برج دایره‌وار آتش قرار می‌گیرد و فرآیند پخت آجر صورت می‌گیرد.
در روش آتش رونده و آجر ثابت، آجرها در طول کوره چیده می‌شوند و آتش درون آن حرکت می‌کند.
در روش آتش ثابت و آجر رونده، همه چیز حالت مکانیزه دارد، در این کوره‌ها یک تونل آتش وجود دارد که آتش آن به وسیله گاز ایجاد می‌شود، از یک سو خشت‌های خام وارد کوره شده و از سوی دیگر آجرهای پخته شده خارج می‌شوند.
نوین نمای اصفهان مجری فروش و تولید آجر نما ، آجر سفال ، آجر لعابی ، آجر لفتون و… ارسال به تمام نقاط ایران در ایران
در نهایت مراحل تولید آجر روی کیفیت آن تاثیر دارد؟
همانطور که در ابتدا نیز اشاره کردیم، مراحل تهیه و تولید آجر نقش مهمی در مرغوبیت و کیفیت آن دارند، به ویژه در مورد آجرهایی که حساسیت بیشتری دارند مثل آجرهای سفالی حساسیت مراحل انجام گرفته به مراتب بیشتر خواهد بود. اما در صورتی که این مراحل با دقت و کیفیت بالا انجام گیرد و در مصالح اولیه تهیه آجر ناخالصی وجود نداشته باشد، می‌توان گفت که کیفیت آجر تولیدی بسیار بالا است و از استحکام خوبی برخوردار خواهد بود.
